Kıdem tazminatı 2020 yılı şartları sigortalı çalışanların hakkında en çok soru sorduğu ve değişiklikleri yakından takip ettiği konuların başında gelir. Çalıştığı şirketteki işinden çıkarılan kişiler için bir güvence olan kıdem tazminatını alabilmek adına bazı şartların yerine getirilmiş olması gerekir. Çalışanlar, yeni iş bulana kadar kıdem tazminatı sayesinde geçimlerini devam ettirebilir.
Kıdem tazminatı, sigortalı olarak çalışan milyonlarca kişi için güvencedir. Sözleşmesi işvereni tarafından sonlandırılan, deneme süresi dahil olacak şekilde son çalıştığı şirkette en az bir sene çalışmış olan işçilerin alma hakkı kazandığı kıdem tazminatı, bazen kendi isteğiyle işten ayrılan kişilere de verilebilir. Genellikle işverenin iş akdine son vermesi halinde verilen hak, bazı özel durumlarda devreye sokulur.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı; sigortalı çalışanların yasal olarak hak ettiği tazminat çeşitlerindendir. Bu, çalışanların sahip olduğu bir hak olsa da tazminat için yasayla belirlenen kıdem tazminatı şartları 2020 sağlanmalıdır. Koşulların sağlanması durumunda işçiler kıdem tazminatı talebinde bulunabilirler. İş Kanunu’na göre, çalışanın işten çıkarılması durumunda işveren kıdem tazminatı ödemekle yükümlüdür.
İşçinin alacağı kıdem tazminatı miktarı belirlenirken ise o iş yerindeki sigortalı olarak çalışılan süreye bakılarak hesaplama yapılır. Çalışanların emeklerinin karşılığını belirten ve iş güvencesi olarak da düşünülen kıdem tazminatı uygulaması bazı durumlarda işverenler için caydırıcı özellik de taşıyabilir. Buna bağlı olarak uzun yıllardır emek verdiği iş yerinden çalışanın gerekçe göstermeksizin aniden çıkarılmasının önüne geçilebilir.
Kendi Rızasıyla Ayrılanlar için Kıdem Tazminatı 202 Yılında Hangi Şartlarla Alınır?
“Kıdem tazminatı nasıl hak edilir?” diye merak edenlere “İşçinin işveren tarafından işten çıkarılması yeterlidir” cevabı verilebilir. Ancak elbette işverenin haklı gerekçelerle işçiyi işten çıkarması durumunda işçi kıdem tazminatı talebinde bulunamaz. Bunun yanı sıra çalışanlar kendi istekleriyle işlerinden istifa etmeleri halinde de çalıştıkları süreye dair hesaplamalar yapılarak -herkes için geçerli olmamakla birlikte- kıdem tazminatı karşılığı alabilirler.
Kendi isteğiyle istifa eden bazı sigortalı çalışanlar koşulları sağlamaları halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanırlar. Bu hakka sahip olan kişilerin başında emekli olup da kendi isteğiyle işinden ayrılanlar gelir. Bunun yanı sıra yalnızca kadınların sahip olduğu bir hak da vardır. Kadınlar, evlenmeleri halinde iş yerinden ayrılıp kıdem tazminatlarını talep edebilirler.
Ancak kadınların bu hakkı kazanabilmeleri için de önlerinde belirli bir zaman dilimi bulunur. Kadın çalışanın işten istifa etmeden evlenmiş olması ve evlendikten sonra en geç 1 yıl içerisinde istifa dilekçesiyle birlikte bu hakkı da kullanarak kıdem tazminatı talebinde bulunması gerekir. Her koşulda evlilik işverene ispatlanmalıdır. 1 yılı aşan durumlarda işveren kıdem tazminatı ödemek durumunda olmayabilir.
Erkekler için de zorunlu askerlik hizmeti durumunda özel bir hak tanınır ve işten ayrılmak durumunda kalması halinde kıdem tazminatı hesaplanarak çalışana ödenir. Aynı zamanda 9 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan kişiler Sosyal Güvenlik Kurumuna giderek 15 yıl 3.600 gün şartını tamamladıklarını bildiren bir yazı almaları durumunda yine aynı şekilde bu hakka sahip olurlar.
Bir istisnai durum da çalışan yakınları için gerçekleşir ve çalışanın vefat etmesi halinde, çalışanın kıdem tazminatı varislerine verilir. Ancak, çalışan iş yerinde en az 1 yılını doldurmamış ise kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz. Bununla birlikte çalışanın kusurlu davranışta bulunması halinde ya da haksız olduğu ciddi bir sorun yaşanması durumunda işten çıkarılmasını müteakip kıdem tazminatı verilmeyebilir.
Yaşa bağlı olarak emekli olan çalışanlar işten ayrıldıkları zaman kıdem tazminatı alabildikleri gibi yaştan bağımsız olan emeklilik koşulları gerçekleşmiş olan işçiler de işten ayrıldıktan sonra işverenlerinden kıdem tazminatlarını alabilir.
Kıdem Tazminatı Almak için Çalışan Lehine Haklı Fesih Nedenleri
- Sağlık nedenleri
- İyi niyet ve ahlak kurallarına uyulmayan durumlar yaşanması
- İspat edilebilen mobbing
- Zorlayıcı nedenler
- Kadınlar için evlilik
- Erkekler için zorunlu askerlik görevi
Kıdem Tazminatını Ödememek için İşveren Lehine Haklı Fesih Nedenleri
- Sağlık sebepleri
- İyi niyet ve ahlak kurallarına uyulmayan durumlar yaşanması
- Çalışanın gözaltına alınması halinde işe devam etmemesi
- Çalışanın tutuklanması halinde işe devam etmemesi
- Zorlayıcı sebepler
1999 Öncesinde İşe Girenler için 15 Yıl Kıdem Tazminatı Hakkı
8 Eylül 1999 tarihi öncesinde işe girip 15 sene sigortalılık ile 3600 prim gününü tamamlayanlar, işten ayrılırken kıdem tazminatı alabilirler. Bu tarihten sonra işe başlamış olanlar ise 25 sene sigortalılık ile 4500 prim gününü tamamladıktan sonra kıdem tazminatı alabilirler. Aynı zamanda 7000 prim gününü doldurmaları halinde 25 sene koşulu aranmadan kıdem tazminatı hakkına sahip olurlar.
Kendi isteğiyle işten ayrılmasına rağmen bu koşulları sağlayan ve brüt ücreti tavanı aşan çalışanlar; senenin ocak ve temmuz aylarında ayrılmaları halinde çok daha yüksek tazminat alabilirler. Uzun yıllardır aynı şirkette çalışan kişilerin, özellikle kıdem tazminatı tavanı konusuna dikkat etmeleri gerekir. Brüt ücreti tavan altında olan kişilerin ise ayrılacakları ay çok büyük bir önem teşkil etmez.
Asgari ücretli çalışanların en yüksek kıdem tazminatını alabilmeleri için ayrılabilecekleri ideal dönem ocak ayı olur. Son dönemlerde asgari ücret yalnızca ocak ayında artırıldığından ocakta işten ayrılacaklar, daha fazla tazminat almaya hak kazanırlar. 2020’de gerçekleşen yüzde 15’lik artış göz önünde bulundurulursa ocak 2020’de işten ayrılan bir işçi, aralık 2019’da ayrılana göre yüzde 15 daha fazla tazminat alır.
Kıdem Tazminatı En Geç Ne Zaman Ödenir?
İş Kanunu içerisinde işverenin kıdem tazminatını çalışana ödemesi gereken süre ile ilgili hükümler bulunur. Buna karşılık zaman konusu net ifadelerle belirtilmez. Aslında kıdem tazminatını alma hakkı kazanan çalışan, iş akdi feshedildikten hemen sonra peşin olarak kıdem tazminatını almalıdır. Elbette işverenle işçi arasında yapılan anlaşmaya göre işçi tarafından ödemeyle ilgili olarak makul bir süre de belirlenebilir.
İşçinin belirlediği süre içerisinde işveren işçiye kıdem tazminatı ödemesini gerçekleştirmezse işçi süre aşıldığı anda kıdem tazminatını talep etme hakkına sahip olur. Bu nedenle işçinin iş yerinden ayrılış sürecinde ödemelerle ilgili tüm detayların açık ve belgeli bir şekilde karara bağlanması gerekir. Bu durum hem işçinin hem de işverenin hakları için oldukça önemli ve elzemdir.
Kıdem Tazminatı Fonu Nedir?
Kıdem tazminatında son gelişme olan yeni kıdem tazminatı fonu sistemi, çalışanlar için çeşitli yenilikleri beraberinde getirir. Bu nedenle pek çok çalışanın kafasında kıdem tazminatı 2020 son durum ile ilgili soru işaretleri bulunur. Eski sisteme göre çok derin farklılıkların bulunduğu bu sistemde işçi bir iş yerinde 1 gün dahi sigortalı olarak çalışırsa kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem tazminatı yeni yasa doğrultusunda işverenlerin, işçinin işe başladığı ve sigortası yapıldığı günden itibaren ödemeleri kıdem tazminati fonu bünyesine düzenli olarak yatırması gerekir. İşverenlerin ödediği kıdem tazminatlarının tamamı bir fonda toplanır. İşçinin işten çıkarılması durumunda ihbar kıdem tazminatı hakları korunur. Kıdem tazminatı fonu son durum, sistemin henüz uygulamaya sokulmadığını ve yürürlüğe girmesi için görüşmelerin devam ettiğini gösterir.
Kıdem tazminatı yasası son durum ile ilgili merak edilen bir diğer konu ise her çalışanın sisteme dahil edilip edilmeyeceğidir. Yetkililerin açıklamalarına dayanarak yapılan kıdem tazminatı haberleri doğrultusunda sistemin, yeni işe gireceklere zorunlu tutulacağından bahsedilebilir. “Kıdem tazminatı kalkıyor mu?” sorusunu beraberinde getiren sistemde, mevcut çalışanlar iş değiştirmedikleri sürece eski kıdem tazminatı iş kanunu doğrultusunda devam edebilirler.
Kıdem tazminatının son durumu ile ilgili olarak halen daha bazı belirsizlikler gündemde. Örneğin işverenler mevcut çalışanlarının birikmiş kıdem tazminatlarını fona aktarmak istemedikleri için bununla alakalı olarak yapılacak düzenlemeler henüz kesinleşmiş durumda değil. Kıdem tazminatı son durum konusunda ortaya atılan pek çok bilgi, yetkililerin açıklamaları doğrultusunda gerçekleşecek düzenlemelere dair varsayımları içerir.
